زنان از ساختار اجتماعی اقتصادی فرهنگی جامعه و نظام شخصیتی خود

Transkript

1 خانوار سرپرست زنان سازی توانمند و ملی رسانهی تهران( 18 منطقهی خانوار سرپرست زنان مطالعه: )مورد 1 * الدین تاج باقر محمد واال 2 ** رحمتی لیلی چكيده مشکالت با و داده تشکیل را کشور زنان جمعیت از درصد 12 خانوار سرپرست زنان توأم مسئولیتهای داشتن عهده به ثابت و مطمئن درآمد نداشتن بیکاری چون فراوانی قرار اجتماعی و اقتصادی آسیبهای انواع معرض در و پایین تحصیالت مادری و پدری مسئلهی مهمترین زنان از گروه این توانمندسازی چگونگی رو این از مواجهاند. داشتن بررسی مقاله این اصلی هدف است. برنامهریزان و کارشناسان پژوهشگران روی پیش تهران 18 منطقهی خانوار سرپرست زنان سازی توانمند در ملی رسانهی برنامههای تأثیر مانند سازی توانمند به مربوط نظریههای از حاضر پژوهش موضوع تبیین منظور به است. برجسته نظریههای از نیز رسانه حوزهی در و فمینیستی دیدگاههای النگه سارا دیدگاههای پیمایش و توصیفی نوع از پژوهش روش است. شده استفاده خشنودی و استفاده و سازی سرپرست زنان تعداد بودن کم دلیل به نمونه حجم و آماری جامعهی آن اساس بر و بوده روش آن تبع به و شد برآورد نفر 300 آنها تعداد و شد فرض یکسان 18 منطقهی خانوار تحقیق مستقل متغیرهای که داد نشان تحقیق نتایج است. بوده شماری تمام نیز نمونهگیری و آگاهی افزایش فراغت اوقات برنامههای تبلیغاتی پیامهای آموزشی برنامههای شامل رابطه خانوار سرپرست زنان سازی توانمند یعنی وابسته متغیر با ملی رسانهی الگوسازی اوقات برنامههای تبلیغاتی پیامهای آموزشی برنامههای تمامی دیگر عبارت به داشتند. تأثیرگذار زنان سازی توانمند در الگوسازی برنامههای و آگاهی افزایش برنامههای فراغت متغیرهای که است آن از حاکی که بود باP2=0/42 برابر تأثیرگذاری این میزان و بوده داشتهاند. را خانوار سرپرست زنان سازی توانمند تبیین توانایی 0/42 میزان به مستقل کلیدی واژگان آگاهی. افزایش آموزشی برنامههای ملی رسانهی خانوار سرپرست زنان سازی توانمند مرکزmb_tajedddin@yahoo.com تهران اسالمی آزاد دانشگاه علمی هیأت -عضو شناسی جامعه دکتری *- اجتماعی ارتباطات علوم ارشد **-کارشناسی

2 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده 1- مقدمه و بیان مسئله زنان سرپرست خانوار به عنوان قشر آسیبپذیر جامعه در معرض انواع آسیبهای اجتماعی و اقتصادی قرار دارند. این زنان به علت تعدد نقشهایی که بر عهدهی آنهاست فشارهای زیادی را در کانون خانواده تجربه میکنند. داشتن نقش مادر که باید به امور تربیتی فرزندان رسیدگی و کانون خانواده را به مکانی امن و آرام مبدل کند در کنار نقش پدر که باید چرخ اقتصادی خانواده را بچرخاند مسئولیتی سنگین را بر این زنان تحمیل میکند. اشتغال زنان از ساختار اجتماعی اقتصادی فرهنگی جامعه و نظام شخصیتی خود زنان تأثیر میپذیرد. چنانچه کشوری بخواهد مسیر رشد و توسعه را در پیش گرفته و مشکالت را در این راه از پیش رو بردارد باید به موانع اشتغال زنان بیشتر توجه کند. این موانع که طیف وسیعی از موانع فیزیولوژیکی شخصیتی فرهنگی اجتماعی و اقتصادی را در برمیگیرد شرایط خاصی را در اشتغال زنان به خصوص در کشورهای جهان سوم ایجاد کرده است )معید فر و حمیدی 150(. 1386: در ايران آمارها نشان ميدهد كه تعداد اين زنان از 800 هزار خانوار در سال 1355 به خانوار در سال 1375 افزايش يافته است )فروزان و بيگلريان 42(. 1382: بر اساس سرشماري سال 1385 اين تعداد به خانوار رسيد كه رشد بسيار چشمگيري داشته است. در سال 1390 از تعداد خانوار کشور 12 درصد از آنها را خانوارهای با سرپرست زن تشکیل دادهاند و به لحاظ عددی یعنی خانوار با سرپرست زن یا همین تعداد زنان سرپرست خانوار. از سوی دیگر بر اساس 120

3 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال نبوده شاغل خانوار سرپرست زنان از درصد 82 ایران آمار مرکز آمارهای مواجه درآمد نداشتن و بیمسکنی یا بدمسکنی فقر چون مشکالتی با و داشتند قرار اجتماعی آسیبهای انواع معرض در جدی طور به و بوده ميدهد نشان نيز امداد كميته آمارهای 1390(. سال سرشماری ایران آمار )مرکز 1391 سال در کمیته این پوشش تحت خانوار سرپرست زنان تعداد كه مطابق 1391(. امداد کمیته آماری )سالنامه است بوده خانوار معادل زن سرپرست با خانوار تعداد 1390 سال در بهزیستی سازمان آمار همین در 1390(. کشور بهزیستی )سازمان داشتند قرار سازمان این پوشش تحت پوشش تحت تهران شهر کالن در خانوار سرپرست زن 10/000 تعداد رابطه 1391(. تهران شهرداری آماری )سالنامه داشتند قرار تهران شهرداری با خانوارهايي نسبت و درصد افزايش از حكايت كه فوق آمارهاي 40 فقط که میشود یادآور نیز را مهم نکتهی این دارد را زن سرپرست آنها از درصد 60 و داشته قرار حمایتی نهادهای پوشش تحت آنها از درصد منبع 1383(. گرايينژاد و )شاديطلب نبودهاند حمایتی نهاد هیچ پوشش تحت خانوادهها این از درصد 65 در خانوار سرپرست زنان مخارج تأمین اصلی بازماندگان مستمری و بازنشستگی حقوق دریافت یا خانواده اعضای کارکرد حمایتی سازمانهای و نهادها مستمری از استفاده با بقیه درصد 35 و است همکاران و )جغتایی میکنند معاش امرار خیرخواه افراد و بستگان کمک یا و.)

4 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه با ارتباطی فناوریهای جهانی توسعهی پرشتاب روند در دیگر سوی از ساختهاند. دگرگون را جهان چهرهی و کرده پیشرفت نکردنی تصور سرعتی در دیگری نوین جامعهی که است حدی به دگرگونی این ژرفای و گستره بشر حیات در جدیدی مرحلهی گویی و بوده شکلگیری و پیدایش حال دگرگونی و تحول روند این در تأثیرگذار و شاخص عنصر است. شده آغاز ادیپ بدیعتری و تازهتر جلوهی روز هر رسانهها عرصهی در که است فناوری تمام فناوری کمک به و اطالعاتاند و پیام انتقال وسیلهی رسانهها میکند. میدهند. قرار خود سیطرهی تحت سرزمین همهی در را اجتماعی سطوح در و نیست متخصص اختیار در تنها ارتباطات فناوری گذشته برخالف است. درآمده اساسی نیازهای زمرهی در معمولی مردم روزمرهی زندگی و سیاسی اجتماعی اوضاع از افراد کردن آگاه برای اطالعات و اخبار پخش این در که است جمعی ارتباط وسایل اصلی کارکردهای از جوامع اقتصادی عهده بر بشری تمدن و فرهنگ تحول و پیشرفت در مهمی نقش رسانهها بین انسانها زندگی تاروپود در اطالعاتی مهم ابزار یک عنوان به رسانه دارند. دارد عهده بر را متعددی نقشهای آنها اجتماعی حیات در و گرفته جای مورد که آزادیهایی و حقوق به آنها سازی آگاه فرآیند در میتواند جمله از وسیع اثرات رسانهها برلسون نظر از کند. تالش گرفتهاند قرار بیتوجهی هستند فرهنگی و اقتصادی سیاسی روانی تأثیرات این دارند. گوناگونی و :1389 )کاستلز میگذارند اثر سلیقهها و مهارتها اندیشهها عقاید بر که 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال رسانهها تحقیق در اصلی عوامل جمله از رسانهها بینندگان و مخاطبان 175(. 122

5 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار هستند به گونهای که محققان گوناگون از اوایل دههی 1920 میالدی در خصوص تأثیرات رسانهها در مردم سخن گفتهاند و در دورههای گوناگون دیدگاههای متنوعی را دربارهی تأثیرات رسانهها بیان کردهاند. برخی از آنها تأثیر رسانهها را گسترده برخی زیرپوستی و برخی دیگر اندک دانستهاند اما در مجموع همواره مفهوم رسانهای شدن دغدغهی جدی مطالعات فرهنگی بوده است ومحققان زیادی بر آن تأکید کردهاند. در همین راستا به نظر میرسد برنامههای رسانهی ملی به عنوان شکلی خاص از پخش برنامههای تلویزیونی در حال ایجاد نوعی تغییر در فرهنگ و سطح ارتقاء آگاهی کلیهی شهروندان و از جمله زنان سرپرست خانوار است به گونهای که در بلندمدت میتواند موجب توانمند سازی زنان سرپرست خانوار به دلیل سطح آگاهی باشد. از سوی دیگر و با توجه به اینکه تحقیقات پیشین کمتر به حیطهی نقش رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار توجه کرده است و با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش به بررسی تأثیر رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست پرداخته و سؤال اساسی این است که تأثیر رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار چیست 2- اهداف پژوهش اهداف اصلی و فرعی در پژوهش حاضر به شرح ذیل میباشد: 1-2- هدف اصلی پژوهش بررسی نقش رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 123

6 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده 2-2- اهداف فرعی پژوهش 1- بررسی رابطه بین برنامههای آموزشی رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 2- بررسی رابطه بین پیامهای تبلیغاتی فرهنگی و اجتماعی رسانه ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 3- بررسی رابطه بین برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 4- بررسی رابطه بین افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 5- بررسی رابطه بین الگوسازی رسانهی ملی در توانمند سازی زنان سرپرست خانوار منطقهی 18 تهران 3- پیشینهی پژوهش شهناز طباطبايي يحيي آبادي و سيمين حسينيان در سال 1384 پژوهشی با عنوان توانمند سازي زنان سرپرست خانواده از طريق مشاورهی گروهي آگاه سازي و کارآفريني انجام دادهاند. در اين پژوهش به بررسي اثرات آموزشهاي آگاه سازي )فردي و شغلي( کارآفريني و مشاورهی گروهي در عزت نفس و گرايشهاي کارآفريني زنان سرپرست خانواده شهر تهران پرداخته شد. نمونهی مورد پژوهش 193 نفر از زنان ساله بودند که از مجتمعهاي واقع در دو منطقهی شرق و غرب بهزيستي شهرستان تهران کميتهی امداد امام خميني )ره( در منطقهی شرق و يک سازمان غيردولتي 124

7 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال انتخاب تصادفي طور به تهران غرب منطقهی در مهرکانون عنوان با زنان گروهي مشاورهی برنامهی که داد نشان پژوهش از حاصل نتايج شدند. و بدسرپرست( و )بيسرپرست خانوار سرپرست زنان نفس عزت در نفس عزت در کارآفريني و شغلي( و )فردي سازي آگاه آموزشي برنامههاي است. بوده مؤثر خانواده سرپرست زنان کارآفريني گرايشهاي و عنوان با خود ارشد کارشناسی نامه پایان در الريجاني رجب مهسا محيط در جنسي آزارهاي با مقابله در زنان سازي توانمند»استراتژيهاي است: آورده چنین شده انجام فسایی صادقی سهیال راهنمایی به که کار«در را زنان ميتواند که است انساني توسعهی اهداف از زنان سازي»توانمند حداقل به را آن منفي پيامدهاي و سازد مقاوم کار محيط در جنسي آزار برابر و جنسي آزار با زنان مقابلهی نحوهی مطالعهی به حاضر پژوهش برساند. روش کمک به تحقيق اين دادههاي ميپردازد. آنها سازي توانمند شيوههاي آمده دست به تهران شهر در شاغل زن 82 با عميق مصاحبههاي با و کيفي آزار آنها از نفر 62 و دارند قرار سال 37 تا 21 سنين در پاسخگويان است. سکوت از جنسي آزار با مقابله براي زنان.بيشتر کردهاند تجربه را جنسي جنسي آزار توقف به موارد بيشتر در که ميکنند استفاده محيط ترک و مدارا به اعتماد تقويت ميکند. ايجاد نيز را بيشتري مشکالت و نميشود منتهي ميان از حمايتگر مديران حضور شاغل زنان براي آموزشي برنامهی نفس تشکلهاي ايجاد زنان ميان همبستگي تقويت مردساالري ديدگاههاي بردن سازد. توانمند جنسي آزار برابر در را زنان ميتواند رسانهها فعاليت و حمايتي 125

8 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده در اين پژوهش به هيچ وجه قصد تعميم يافتهها به جامعهی آماري وجود ندارند و هدف روشن کردن ابعاد اين مسئله است«)رجب الریجانی 1390(. غالمرضا غفاری و دیگران در مقالهای با عنوان»مروری بر شاخصهای توانمند سازی زنان سرپرست خانوار«در این باره آوردهاند:»در ادبيات توانمند سازي زمينههايی براي توانمند سازي در نظر گرفته شده است كه هر كدام اجزايي نيز دارد از قبيل توانمند سازي شخصي توانمند سازي قانوني )حقوقی( توانمند سازي اجتماعي توانمند سازي سياسي توانمند سازي فرهنگي و توانمند سازي اقتصادي. با توجه به اهميت و تأثير توانمند سازي زنان در زندگي فردي خانوادگي و اجتماعي آنها و از آنجايي كه بيش از نيمي از جمعيت كشور را زنان تشكيل ميدهند شناسايي شاخصهاي توانمند سازي زنان برای سياستگذاري در اين امر بسيار مهم است. با توجه به آنچه گفته شد هرگونه فعاليت و اقدامي در توانمند سازي زنان بايد به تعريف و تعيين شاخصهاي توانمند سازي منوط شود چرا كه بدون شناخت ابعاد و شاخصهاي آن هرگونه بررسي مطالعه و ارائه راهكار در اين موضوع محكوم به شكست است«)غفاری و دیگران 1388(. 4- مبانی نظری پژوهش توانمند سازي اصطالحي است كه در سالهای اخير پذیرش سريع و فزايندهاي داشته و در بحثهاي مربوط به توانمند سازي افراد محروم ظاهر شده است. در واقع این واژه ارتباط تنگاتنگي را با بهبود مستمر ارتقاي صالحيت تغيير در رفتار و بهبود در عملكرد زنان نشان ميدهد. به عبارت 126

9 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال توسعه زبان از بخشي متداول ايدهی يك عنوان به سازي توانمند ديگر توانمند کند. تثبيت را بقا زنان عملكرد بهبود با ميتواند و ميشود محسوب آيند فايق خود بيمورد شرم بر آنها كه است معني اين به زنان سازي قدرت و باشد خاطر اطمينان و نفس به اعتماد از حاكي گفتارشان و كردار و صحيح ارزيابي به قادر باشند داشته را سختيها و دشواريها با رويارويي هدفهاي به نيل برای خود قابليتهاي و تواناييها از و باشند دقيق شناخت به مختلف ابعاد در خويش توانمندي افزايش با و شوند بهرهمند خويش و مادران از حمايت صندوق 1382(. راستابي )فرخي برسند نظر مورد اهداف سازي»توانمند است: آورده سازي توانمند تعريف در ملل سازمان كودكان ميشود. اطالق زنان براي منافع كسب و منابع بر بيشتر تسلط و تدارك به پيشرفت موانع بر غلبه براي افراد آن طي كه است فرآيندي سازي توانمند سرنوشت تعيين در آنها تسلط باعث كه ميدهند انجام را فعاليتهايي و كرده شناخت معناي به سازي توانمند 1382(. یزدخواستی و )كتابي ميشود. خود است. باشند داشته امور دادن انجام در ميتوانند آنها كه سهمي و افراد ارزش جامعه محروم قشرهاي كه شد اتخاذ دليل اين به سازي توانمند سياستهاي اين بر كنترل فاقد اساسا بلكه دارند قدرت منابع به كمتري دسترسي تنها نه آن طي فرد يك كه مختلفي»مراحل است: آمده دیگری تعریف در منابعاند. به دستيابي جرأت و انگيزه و شده آگاه خود دروني خواستههاي و نيازها از الزم شايستگي و توانايي آن همراه به و تقويت خود در را نظر مورد هدف سازی توانمند اصطالح به ميكند ايجاد خود در را آن ساختن عملي براي 127

10 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه هموار توصيف براي اصطالحي سازي توانمند 311(. 1376: )فرخي مينامند«شخصي اهداف به دستيابي جهت در تالش براي ديگران يا خود راه كردن سازي توانمند نيز متحد ملل سازمان نظر از 1380(. واالس و )ابوت است داشتن ارزش احساس 1- از: اند عبارت كه است عمده بخش پنج شامل -4 منابع و فرصتها به دسترسي حق 3- تصميمگيري و مالكيت حق 2- تأثيرگذاري قدرت 5- خانه از بيرون و داخل در خود زندگي كنترل حق اقتصادي عادالنهتر نظام آوردن وجود به براي اجتماعي تغييرات جريان در 1379(. )پورگيو جهاني و ملي محدودهي در اجتماعي محسوب راهبرد نوعي سازي توانمند نظريههاي نظري لحاظ به بيشتر قدرت كسب براي زنان موقعيت تدريجي تغيير پي در كه میشوند نبود از سازي توانمند نظريهی اينكه وجود با هستند. عمومي عرصههاي در است آگاه خانواده در زنان فرمانبرداري سرچشمهی و مرد و زن بين برابري تحمیل زنان بر متفاوتي تعدي و ظلم كه دارد تأكيد حقيقت اين بر ولي اجتماعي نظامهاي در آنها فعلي موقعيت و طبقه نژاد به بستگي كه میشود هك حالي در سازي توانمند نظريهی دارد. بينالمللي و ملي مقياسهاي در را قدرت ميکند سعي است واقف زنان براي قدرت افزايش اهميت به برای زنان توان لحاظ از بيشتر و ديگر فرد بر فردي برتري صورت به كمتر حق قالب در امر اين کند. شناسايي دروني قدرت و خود به اتكا افزايش دست به طريق از تغييراتي برای انتخاب در تأثيرگذاري و زندگي در انتخاب اين است. شده مشخص اساسي غيرمادي و مادي منابع بر كنترل گرفتن 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال 128

11 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال دنبال به و دارد مرد به نسبت زن موقعيت افزايش بر كمتري تأكيد نظريه بين همچنين و خانواده داخل در قدرت مجدد توزيع راه از زنان سازي توانا به را برابري نظريهی اساسي فرض دو نظريه اين است. مختلف اجتماعات دوم و ميكند كمك مردان همهی به لزوما توسعه اينكه اول میکشد چالش دنياي طرف از كه شکلی به توسعه اصلي جريان در ميخواهند زنان اينكه مرد و زن نيز ليبرال فمينيستهاي نظر از بگيرند. قرار است شده طرح غرب فرصتهاي بودن كمتر از ناشي را زنان پايينتر موقعيت آنها هستند. هم مانند محيط محدوديتهاي و تربيت و تعليم ميزان بودن اندك يا فقدان زنان استخدام حق تحصيل حق بايد زنان كه ميكنند ادعا آنها ميدانند. خانوادگي Valerie, ):1999 باشند داشته مردان با برابر قانوني حمايتهاي و دارايي بیشترین بايد شايسته جامعهی يك كه معتقدند ليبرال فمینيستهاي 36(. فرصتها اين و كند مهيا فردي استعدادهاي توسعهی براي را فرصتها سياسي نظريههاي در فردي ارزشهاي باشد. دسترس در همگان براي بايد فمینيستهاي ميشود. بيان برابري و آزادي درخواست عنوان به ليبرالها زنان حقوق اما مقبولاند جامعه اساسي الگوهاي كه ميكنند تأكيد ليبرال با رقابت فرصت زنان براي اصالحي فمينيستهاي است. تغييراتي نیازمند و بچهها از روزانه مراقبت مانند اموري كه برآنند آنها ميكنند. طلب را مردان مردان همانند بتوانند نيز زنان كه شود انجام گونهاي به بايد خانوادگي زندگي بچهداري به نسبت را تلقيشان طرز بايد نيز مردان آنها زعم به و كنند كار.)Jaggar, :1983 )7 دهند تغيير زنان سنتي كار جنبههاي ديگر و خانه در كار 129

12 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده بر اساس رويکرد فمینیستی آسيبپذيري جنسي و جنسيتي كه دربردارندهی ميزان آسيبپذيري فيزيولوژيکي و اجتماعي بیشتر زنان نسبت به مردان است در کنار ساختارهای نابرابر جنسیتی به عنوان منبع اصلی ترس زنان از جرم و خشونت علیه آنها شناخته شده است. برخي از محققين بر اين باورند که زنان به سبب زندگي اجتماعي و جامعهپذير در جامعهي طبقهبندي شده به لحاظ جنسيتي و اجتماعي شدن نسبت به جرم آسيبپذيري بيشتري داشته و بدين سبب ترس بيشتري را خواهند داشت. عدهاي نیز با رويکرد فيزيولوژيکي آسيبپذيري بيشتر زنان را به سبب ترس از تجاوز و ناتوانی و کنترل زنان براي مقابله و دفاع از خود در برابر اين جرم بيان کردهاند. ترس زنان بیشتر اوقات به لحاظ آسيبپذيري آنها در برابر آزارهاي جنسي است که به ترس از ساير جرايم نيز کشيده ميشود )علیخواه و نجیبی 30(. 1385: به طور کلی نحوهی جامعهپذیری زنان آنها را به این سمتوسو سوق میدهد که از جنبههای متفاوت خود را از مردان ضعیفتر میپندارند و توانایی کافی برای مقابله با خطرات محیطی را ندارند. از سوی دیگر به دلیل اینکه فضای اجتماعی برای کسب منابع مختلف از جمله منابع اقتصادی و اجتماعی از قبیل شغل درآمد و تحصیالت برای زنان چندان مهیا نیست به تبع بیشتر از مردان در معرض خطر قرار دارند. رویکرد فمینیستی در خصوص جایگاه فرودست و حاشیهای زنان در جامعه و تأثیر آن در خطرپذیریشان و نحوهی برخورد با این مسئله نسبت به سایر رویکردها نکات برجستهتر و چشمگیرتری دارد. این رویکرد ناامنی زنان را در خصوص طراحی محیطی کامال در یک 130

13 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار چارچوب اجتماعی- سیاسی از روابط پدرساالرانه قرار میدهد که ترس را به مخاطرات ملموس و آسیبپذیری اجتماعی کلیتر زنان در کنار برجسته ساختن ماهیت مردانهی محیطهای طراحی شده ویژه ربط میدهد Koskela(.)& Pain: 1999: 270 سارا النگه برابري بين زنان و مردان را محور تعريف توسعهی امور زنان دانسته و فرآيند توسعهی امور زنان را در پنج مرحله تعيين ميکند. او تأكيد ميكند كه توانا سازي نه تنها ناشي از كسب برابري است بلكه به همان ميزان براي تعقيب اهداف برابري ضرورت دارد. مراحل برابري از نظر او عبارتاند از رفاه دسترسي آگاهي مشاركت و كنترل. اين مراحل نشان ميدهد كه مدارج باالي برابري خود به خود به عنوان مدارج باالي توسعه و توانا سازي محسوب ميشود. اكنون هر يك از اين مراحل شرح داده میشود: 1. رفاه در اين مرحله مسائل رفاه مادي زنان در مقايسه با مردان در مواردي مانند وضعيت تغذيه تهيهی مواد غذايي و درآمد مطالعه میشود. زنان به عنوان افرادي منفعل تصور ميشوند كه قادر نيستند در وضع خود تغييراتي بدهند و فقط از مزاياي برنامههاي رفاهي استفاده ميكنند. اين مرحله مرحلهي صفر از توانا سازي زنان محسوب ميشود. فعاليت زنان براي پيشبرد رفاه خويش نسبت به مردان آنها را درگير فرآيند توانا سازي و درگير مراحل باالي برابري ميکند. به عبارت ديگر اگر وضعيت رفاهي دختران به دليل تبعيضهای جنسيتي پايين است پس توانمند سازي يعني فايق آمدن بر اين 131

14 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه توانا و برابري هدف نهايت در است. برابري باالي سطوح از نیز تبعيضها نظر در بدون زنان رفاه مسئلهی بيانجامد. رفاهي برابري به بايد زنان سازي نميشود. محسوب هدف يك خود خودي به جنسيتي مسائل گرفتن دسترسي 2. كه ميشود ناشي منابع به دسترسي نابرابري مسئلهی از جنسيتي فواصل معناي به مرحله اين در برابري است. منابع به زنان كمتر دسترسي معني به دارند مساوي حق منابع به دسترسي در زنان برابری اصول طبق كه است اين دستمزد كارهاي آموزش سرمايه( كار )زمين تولید عوامل به دسترسي ميسازند ممكن را توليد و استخدام كه مهارتزا آموزشهاي خدمات ساز براي برابر حقي داشتن معناي به سازي توانا خود دسترنج به دسترسي حتي فقط سازي توانمند است. كشور و خانواده حيطهي در منابع به دسترسي حساب تبعيضهای با منابع به دسترسي براي زنان نيست. منابع به دسترسي به آنها براي اجتماعي قوانين و رسوم و آداب كه میشوند مواجه شدهاي را آگاهي از باالتر مرحلهی سازي توانمند مرحله اين در است آورده وجود ميگيرد. بر در 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال آگاهي 3. ساختاري نابرابريهاي زنان كه است اين شامل برابري از مرحله اين و بيكفايتيها از ناشي آنها مشكالت كه كنند درك بايد زنان كنند. درك را اين كه است اجتماعي سيستم اين بلكه نميشود ايشان شخصي كمبودهاي تشخيص بايد زنان مرحله اين در است. كرده تحميل آنها بر را تبعيضها 132

15 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال در است. تغييرپذیر و وابسته فرهنگ به جنسيتي نقشهاي كه بدانند و دهند حسب بر كار تقسيم است. برابري داشتن باور معناي به برابري سطح اين يعني سازي توانا باشد. طرف دو هر مطلوب ميبايست جامعه در جنسيت و نابرابريها گونه اين رفع و ديدن جنسيتي تبعيضهاي وراي از را جامعه تبعيضها. مشاركت 4. زنان حضور يعني است تصميمگيري در زنان برابر مشاركت معني به مديريت برنامهريزي مشكالت شناسايي نيازها مطالعهي مراحل تمام در تمامي در زنان شركت معني به مشاركت در برابري است. ارزشيابي و اجرا بايد امور-كه این در آنها دادن دخالت و است مربوط آنها به كه پروژههايي توانا منزلهی به حضوری افزايش چنين است. باشد- تعدادشان به نسبت تواناسازي سطح افزايش برای مشاركت منظور به بالقوه عاملي و سازي است. 5.كنترل توسعهی سوي به را آنها تصميمگيري حد در زنان مشاركت افزايش كسب براي مشاركت اين كه نحوي به ميکند تواناتر و داده سوق فزاينده توزيع و منابع به دسترسي برابري تضمين و توليد عوامل كنترل افزايش و زنان بين قدرت توازن معناي به كنترل در برابري باشد. منافع عادالنهی فرمانروايي مقام در آنها از كدام هيچ كه است آن معناي به اين و است مردان 11(. 1387: )غفاری بود نخواهند 133

16 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شاخصهاي توانمندسازي نكتهی مهمي كه بايستي در مطالعهي فقر و توانمند سازي زنان توجه شود اين است كه اين مفهوم ميتواند ابعاد گوناگون اقتصادي سياسي رواني اجتماعي حقوقي و فرهنگي داشته باشد. هر يك از اين ابعاد خود به ابعاد جزييتري چون دسترسي نداشتن به فرصتها محروميت از حق انتخاب اتكا به خود اعتماد به نفس توانايي و امكان مشاركت در فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي تفكيك میشوند. به عبارتي فقر زنان به مراتب فراتر از فقر مادي و مسئلهی تأمين امكانات ضروري زندگي است و شامل جنبههاي وسيعتري است كه در باال به آنها اشاره شد. الف توانمند سازي اقتصادي: اين بعد از توانمند سازي با شاخصهايي نظير كسب يا افزايش درآمد توانايي بازپرداخت وام و قدرت پس انداز كردن تعريف ميشود. ب توانمند سازي رواني: با معرفهايي نظير افزايش عزت نفس استقالل فكري احساس قدرت و افزايش خود اثر بخشي شناخته ميشود. ج توانمندسازي سياسي: به افزايش مشاركت سياسي مبارزه براي كسب حقوق برابر و حذف تبعيض عليه زنان اطالق ميشود. د توانمندسازي اجتماعي: شامل حضور اجتماعي مشاركت در زندگي همگاني مورد احترام واقع شدن توسط ديگر اعضاي جامعه و ارتباط برقرار كردن فراتر از جامعه محلي با انجمنها و جنبشهاي اجتماعي و غيره تعريف شده است. 134

17 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار ه توانمندسازي فرهنگي: حفظ يا توسعهی فرهنگ زنان را شامل ميشود كه ميتوان به مواردي مانند در هم شكستن تصويرهاي نادرست از زنان و تابوها ايجاد تصويرهاي خوشایند )مثبت( از زنان تأثير در شكلگيري و اجراي امور فرهنگي و مشاركت در آيینها امور و مؤسسههاي مذهبي اشاره كرد. توانمند سازي در اين حوزه بايد زنان را از تبعيت از اين وجهه نظرها نگرشها و باورها رها سازد و استقالل فكري اتكا به خود و اعتماد به نفس را در ایشان تقويت كند )غفاری و دیگران 330(. 1388: نظریههای مربوط به رسانه امروزه رسانهها در عصر ارتباطات و اطالعات یکی از مهمترین ابزارهای دسترسی به اطالعات تلقی میشوند. رشد چشمگیر انواع رسانههای جمعی در چند دههی اخیر و افزایش نقش اجتماعی آنها سبب شده است که از ابعاد مختلفی مطالعه و تحقیق شوند. در این عرصه رسانهی ملی میتواند با تمرکز روی آموزش و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار آن را به موضوع در خور توجه و اغماضناپذیر تبدیل کند. از این رو این توانایی و ظرفیت در رسانه وجود دارد که با تمرکز روی نوعی ارزش و اهمیت بخشیدن به آن توجه مردم را به سوی آن جلب کند و با تأکید بر اهمیت آثار و پیامدهای آن افراد جامعه را به سمت پذیرفتن آن تشویق کند. مردم نیز این ارزشهای ایجاد شده را میپذیرند و آنها در جامعه به فرهنگ تبدیل میشود. رسانهی ملی که یکی از نهادهای مهم و اثرگذار در طرز فکر و آرا و دیگر ابعاد زندگی بشر است واقعیت اجتماعی خاصی را برای مردم خلق 135

18 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه حجم به الزم و درست اطالعات دادن با رسانهها دیگر سوی از میکند. زندگی سطح پیشرفت و فرهنگ به و افزوده مردم تربیت و تعلیم و معلومات میکنند. کمک آنها برجسته نظریهی آن تأثیر و نقش و رسانه به مربوط نظریههای از یکی تأثیرگذاری موجب که است شیوههایی از یکی سازی برجسته است. سازی که اندیشه این یعنی سازی برجسته میشود. عامه در جمعی رسانههای هب راجع مردم عامهی که را موضوعاتی خبرها ارائهی با خبری رسانههای محققان نظر از 236(. 1386: سورین و )تانکارد نمایند تعیین میکنند فکر آنها موضوعاتی دونالدشاو و کامبز مک مکسول همچون سازی برجسته معروف این از ما آگاهی میآیند. حساب به دوم دست واقعیتهای میشناسیم ما که عنوان به ما و میگیرد نشئت جمعی رسانههای از اول مرحلهی در واقعیتها رسانههای که میشناسیم را ملی سیاست جنبههای آن تنها جامعه عادی افراد میشوند. داده انتقال ما به و شدهاند قائل خبری ارزش آنها برای جمعی رسانهها از استفاده گستردگی با مستقیم ارتباط موضوع این که است بدیهی در رسانهها نقش باشد بیشتر گستردگی این چه هر دارد. جامعه یک در بارز نمونهی آمریکا بود. خواهد بیشتر آن اهمیت میزان و واقعیت شکلگیری آمریکا در مطبوعات قدرت شاو و کامبز مک نظر از است جامعهای چنین بزنند حرف چیزی چه به راجع مردم که میکنند تعیین مطبوعات است. زیاد کشیشان جباران خاص است ممکن دیگر جوامع در اقتدار این کنند. فکر و نام به است دیدگاهی سازی برجسته نظریهی مقابل نقطهی باشد.... و احزاب 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال 136

19 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار استفاده و خشنودی. اگر برجسته سازی نظریهی فرستنده محور و مبتنی بر روانشناسی رفتارگرایی است نظریهی استفاده و خشنودی نظریهی گیرنده محور و مبنی بر روانشناسی شناختی. است در اینجا پیامگیران عناصری فعال و گزینشگر به حساب میآیند al,2002:142(.)cozens and et تحقیق در مورد رسانهها بر اساس دیدگاه استفاده و خشنودی متفاوت از تحقیق آن از دیدگاه مرسوم و سنتی است. نکتهی اول این است که مخاطبان گذشته از اینکه قدرت انتخاب دارند و میتوانند از پیام و محتوایی که خواستار آن نیستند روی برگردانده و به سراغ نوع دیگر از محتوا بروند و ممکن است از برنامههای واحد نیز اثرهای مختلفی بپذیرند برای مثال تماشای خبر تلویزیون ممکن است نیاز شخص به مشارکت مدنی را برآورده کند ولی در عین حال این نکته را القاء کند که جهان مکان ناامن و گسیختهای است. طبق این نظریه افراد از رسانهها برای مقاصد بسیار متفاوتی استفاده میکنند. رویکرد استفاده و خشنودی بر این فرض استوار است که مخاطب رسانهی فعال است و میتواند پادزهر تأکید بر مخاطب منفعل و تأکید بر متقاعدسازی باشد که در خیلی از تحقیقات پیشین غلبه داشته است. طبق این نظریه تماشاگران محتوای رسانهها را برای تأمین رضایتهایی که در پی آن هستند انتخاب میکنند )تانکارد و سوروین 419(. 1386: در دیدگاه استفاده و خشنودی مخاطب در حکم آفریننده و سهیم در معنابخشی و معناسازی به حساب میآید. معناسازی با ویژگیهای زیر همراه است: 137

20 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه با حد چه تا پیام اینکه حسب بر و میشود شروع پیامگیر با معناسازی 1. میکند. استفاده آن از میخورد پیوند او آیندهی و حل گذشته پیامگیر به بلکه نمیکند داوری پیش پیام تأثیر مورد در معناسازی 2. است. داشته او در اثری چه پیام بگوید تا میدهد اجازه بلکه پیام واسطهی یا مانع عنوان به نه را اجتماعی زمینهی معناسازی 3. میکند استفاده پیام از زمینه آن در پیامگیر که میگیرد نظر در عاملی عنوان به دهد. معنا جهان به تا اطالعات باشد. پیامگیرآگاهیبخش نظر از که است چیزی اطالعات 4. کند. پر را خویش دنیای شکافهای تا میسازد پیامگیر که است معنایی موقعیت شرایط به توجه با و دارد موقعیت به بستگی معناسازی (. 1376: اولسون و سیگنیاتیز )ویندال میشود پیشبینی همان یا سازی برجسته نظریهی در که حالی در گفت میتوان مقایسه در مخاطب افراد شناختی جامعه و شناختی روان ویژگیهای محور فرستنده محور گیرنده یا خشنودی و استفاده نظریهی در است شده گرفته نادیده باعث شناختی روان و اجتماعی ریشههای میآیند. حساب به ویژگیها این الگوهای ایجاد نتیجه در و میشوند رسانه از مختلف انتظارات و نیازها ایجاد شده مطرح نیازهای کردن برآورده برای پیامرسانی و رسانهای مختلف دوب پیام ارائهی نحوهی و ارتباطگر بر تأکید گذشت که بحثی در میشوند. زمینه این در نشد. گفته سخن چندان )مخاطب( پیام گیرندهی دربارهی و از خانوار سرپرست زنان فردی ویژگیهای که میشود یادآوری نکته این 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال 138

21 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال و نگرشها اجتماعی فعالیتهای سایر و سن دانش تحصیالت میزان قبیل در و میدهد تشکیل را آنها اجتماعی فرهنگی گیریهای جهت مجموعه موضوع به توجه با مؤثرند. رسانهها از دریافتی پیامهای پردازش چگونگی سارا مانند اندیشمندانی نظریههای از سازی توانمند بخش در حاضر پژوهش و سازی برجسته نظریههای از نیز رسانه بخش در و فمینیستها و النگه است. شده استفاده پژوهش موضوع تبیین برای شناختی هاي برنامه رسانه آموزشي ملي آگاه هاي برنامه رسانه سازي ملي اوقات هاي برنامه ملي رسانه فراغت سازي توانمند سرپرست زنان تبليغاتي هاي پيام اجتماعي و فرهنگي ملي رسانه پژوهش فرضیههای 5- رسانه سازي الگو ملي سازی توانمند و ملی رسانهی آموزشی برنامههای بین میرسد نظر به 1- باشد. داشته وجود رابطه خانوار سرپرست زنان زنان سازی توانمند و ملی رسانهی الگوسازی بین میرسد نظر به 2- باشد. داشته وجود رابطه خانوار سرپرست 139

22 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده 3- به نظر میرسد بین برنامههای فراغتی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطه وجود داشته باشد. 4- به نظر میرسد بین پیامهای تبلیغاتی فرهنگی و اجتماعی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطه وجود داشته باشد. 5- به نظر میرسد بین برنامههای آگاهسازی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطه وجود داشته باشد. 6- روش پژوهش و جمعآوری دادهها پژوهش حاضر از نوع توصیفی و به روش پیمایشی است. جامعهی آماری پژوهش حاضر را کلیهی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداری منطقه 18 تهران در سال 1392 تشکیل داده که که تعداد آنها 300 نفر برآورد شده است. با توجه به اینکه تعداد جامعهی آماری در حدی نبوده است که نياز به نمونهگیری باشد لذا تعداد نمونه هم 300 نفر برآورد شده است. به عبارت دیگر تعداد جامعهی آماری و حجم نمونه یکسان فرض شده است. با توجه به چنین وضعیتی از روش تمام شماری استفاده شده است. ابزار جمعآوری دادهها در پژوهش حاضر پرسشنامهی محقق ساخته بوده است. اعتبار ابزار تحقیق حاضر از طریق اعتبار صوری یا همان توافق متخصصان بوده است. به این صورت که پرسشنامه برای تعدادی از محققان این حوزه ارسال شد و ایشان پرسشنامه را تأیید کردند. در بحث روایی نیز پس از انجام پیش آزمون میزان همبستگی بین گویهها از طریق آلفای کرنباخ بررسی شد که نتیجهی کلی برابر 0/72 بوده است. 140

23 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال متغیرها عملی و مفهومی تعاریف 7- تعاریف به نسبت نظری و مفهومی چارچوب بخش در اینکه به توجه با منظور به لذا است شده اقدام تحقیق این متغیرهای مفهومی و نظری متغیر مهمترین عملیاتی تعریف به تنها بخش این در تکرار از جلوگیری است. شده اقدام وابسته( )متغیر پژوهش تحقیق این در خانوار سرپرست زنان از منظور خانوار: سرپرست زن الف آنها همسران یا مطلقهاند یا کردهاند فوت همسرانشان که است زنانی کلیهی و کردهاند ترک را آنها همسرانشان که زنانی یا و کارافتادهاند از یا زندانی هستند. تهران شهرداری پوشش تحت اکنون بر خانوار سرپرست زنان سازی توانمند تحقیق این در سازی: توانمند ب است: شده سنجیده زیر شاخصهای اساس در خانوار سرپرست زنان مشارکت و حضور اجتماعی: مشارکت ج جامعه اجتماعی و فرهنگی علمی مختلف برنامههای امکانات از میزان چه تا زنان از دسته این که معنی بدین رفاه: از برخورداری د بیمههایاجتماعی شغلمناسبو...برخوردارند. رفاهیمانندبهداشتودرمان سرپرست زنان وابستگی از میزان چه تا تصمیمگیری: و اتکایی خود ه به درجه چه تا و است شده کم دیگران و اقوام خیریه نهادهای به خانوار رسیدهاند. مالی استقالل 141

24 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه پژوهش یافتههای 8- توصیفی یافتههای 1-8- در درصد 47 سال گروه در درصد 16 پاسخگو 300 میان از گروه در درصد 6 سال گروه در درصد 29 سال گروه بیشترین داشتند. قرار باال به سال 60 سنی گروه در درصد 2 و سال نیز تحصیالت لحاظ به داشتند. قرار سال سنی گروه در افراد درصد 6 و دیپلم فوق و دیپلم درصد 29 زیردیپلم پاسخگویان از درصد پاسخگویان شغل خصوص در آمده دست به نتایج بودهاند. باالتر و لیسانس بودند. غیرشاغل درصد و 40 شاغل پاسخگویان از درصد 60 که داد نشان و ریال پاسخگویان درآمد کمترین ماهیانه درآمد میزان نظر از پاسخگویان درآمد میانگین و ریال درآمد بیشترین از کمتر پاسخگویان درصد 21.3 ماهیانه هزینههای میزان است. بوده ریال هزار 900 تا /3 درصد تومان هزار 600 تا 400 درصد 7 تومان 400 در آمده دست به نتایج است. بوده باال به تومان هزار 900 نفر 124 و تومان سازمانی خانههای در درصد 2/3 که داد نشان پاسخگویان مسکن خصوص رس به شخصی خانههای در درصد 43 اجارهای خانههای در درصد 63/7 میبردند پاییز / 65 شماره / هفدهم سال رسانه تأثیر مورد در زنان نگرش رتبهبندي شكل به گويه 10 قالب در رسانه تأثیر مورد در زنان نگرش در زیاد خیلی و زیاد متوسط کم کم خیلی طيفهاي صورت به شده 142

25 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال پاسخگویان درصد 38 شده انجام آزمونهاي طي است. شده گرفته نظر خوبی آموزش سیما و صدا برنامههای زیادی میزان به که داشتهاند اظهار زیادی میزان به که داشتهاند اظهار پاسخگویان درصد 36 است بوده برایشان 15 است بوده مؤثر خانوادهشان سازی آگاه در سیما و صدا برنامههای سیما و صدا برنامههای زیادی میزان به که داشتهاند اظهار پاسخگویان درصد پاسخگویان درصد 21 شود خانوادهشان رفاه سطح افزایش موجب توانست و تالش راههای سیما و صدا برنامههای زیادی میزان به که داشتهاند اظهار هب که داشتهاند اظهار پاسخگویان درصد 34 میآموزد آنها به را خوداتکایی آموزش را موفقیت به دستیابی راههای سیما و صدا برنامههای زیادی میزان برنامههای زیادی میزان به که داشتهاند اظهار پاسخگویان درصد 50 میدهد 44 ببرند باال را خودشان ارتباطی مهارتهای تا کرده کمک سیما و صدا با سیما و صدا برنامههای زیادی میزان به که داشتند اظهار پاسخگویان درصد 38 است شده آنها دلگرمی و تشویق موجب زنان از موفقی الگوهای معرفی صدا فراغتی برنامههای زیادی میزان به که داشتند اظهار پاسخگویان درصد به که داشتهاند اظهار پاسخگویان درصد 33 است مناسب و جذاب سیما و زنان موفقیت برای خوبی زمینهی سیما و صدا تبلیغاتی پیامهای زیادی میزان در سیما و صدا زیادی میزان به که داشتند اظهار پاسخگویان درصد 53 است ندارد. مناسبی برنامهی خانوار سرپرست زنان خصوص 143

26 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه وابسته متغیر توصیف متغیر عنوان به خانوار سرپرست زنان سازی توانمند تحقیق این در و رفاه از برخورداری اجتماعی مشارکت شاخصهای اساس بر وابسته نتایج و شده سنجیده لیکرت طیف صورت به تصمیمگیری و اتکایی خود است: زیر شرح به آن اجتماعی مشارکت الف. قالب در سازی توانمند شاخصهای از یکی عنوان به اجتماعی مشارکت متوسط کم کم خیلی طيفهاي صورت به شده رتبهبندي شكل به گويه 6 معلوم شده انجام آزمونهاي طي است. شده گرفته نظر در زیاد خیلی و زیاد در همسایگان با همکاری که داشتهاند اظهار پاسخگویان از درصد 25 که شد است 13/3 مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به سکونت محل ساختمان امور بهبود محله امور بهبود در همسایگان با همکاری که کردهاند بیان پاسخگویان از درصد که کردند بیان پاسخگویان از درصد 19 است مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به فرزند مدرسه مربیان و اولیاء انجمن با همکاری برای بستگان و اقوام با همکاری که کردهاند بیان پاسخگویان از درصد است 40 از درصد 5 است مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به خانوادگی مشکالت حل و شهر شورای شهرداری مثل نهادهایی با همکاری که کردهاند بیان پاسخگویان که کردند بیان پاسخگویان از درصد 20 است مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به... است. مؤثر زیاد خیلی و زیاد میزان به کمکرسانی و خیریه امور در همکاری 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال 144

27 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال تصمیمگیری و اتکایی خود ب به شده رتبهبندي شكل به گويه 6 قالب در تصمیمگیری و اتکایی خود طي است. شده گرفته نظر در زیاد خیلی و زیاد متوسط کم کم خیلی صورت تالش بیشتر که داشتند اظهار پاسخگویان درصد 67 که شد معلوم آزمونها پاسخگویان درصد 79 کنند حفظ را خود مالی و فکری استقالل میکنند 71/7 بایستند خودشان پاهای روی میکنند تالش همواره که کردند ابراز سؤال زیر موجب دیگران به وابستگی که کردند بیان پاسخگویان درصد هیچ در که بودند معتقد پاسخگویان درصد 80 میشود آدم شخصیت رفتن اظهار پاسخگویان درصد 65 بروند کسی منت بار زیر نیستند حاضر حالتی 39 میشود آدم خودسازی موجب مشکالت و سختیها معموال که داشتند خانوادههای از بزرگ و موفق بیشترآدمهای که کردند بیان پاسخگویان درصد برخاستهاند. ضعیف رفاه از برخورداری ج صورت به شده رتبهبندي شكل به گويه 4 قالب در رفاه از برخورداری است. شده گرفته نظر در زیاد خیلی و زیاد متوسط کم کم خیلی طيفهاي زیاد میزان به داشتند اظهار پاسخگویان درصد 6 که داد نشان آزمونها نتایج زبان آموزشگاه دانشگاه مناسب )مدرسه آموزشی امکانات از زیاد خیلی و از زیاد خیلی و زیاد میزان به کردند بیان پاسخگویان درصد 8 برخودارند و..( درصد 5/3 برخودارند و..( بیمارستان )درمانگاه درمانی و بهداشتی امکانات )تحت بیمهای امکانات از زیاد خیلی و زیاد میزان به کردند ابراز پاسخگویان 145

28 خانواده و زنان اجتماعی فرهنگی شورای فصلنامه بیان پاسخگویان درصد 12 برخودارند و..( تکمیلی بیمه بودن بیمه پوشش برخودارند. کافی درآمد و مناسب شغل از زیاد خیلی و زیاد میزان به کردند مستقل متغیرهای توصیف که است شده تقسیم متغیر زیر 5 به حاضر پژوهش در مستقل متغیرهای از: عبارتاند کدام هر توصیف 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال ملی رسانهی فراغت اوقات برنامههای الف شكل به گويه 6 قالب در فراغت اوقات برنامههای حاضر تحقيق در نظر در زیاد خیلی و زیاد متوسط کم کم خیلی طيفهاي در شده رتبهبندي داشتند اظهار پاسخگویان درصد 64 که داد نشان آزمونها است. شده گرفته پاسخگویان درصد 72 میکنند تماشا زیاد خیلی و زیاد سینمایی فیلمهای که 19 میکنند تماشا زیاد خیلی و زیاد را تلویزیونی سریالهای که کردند بیان زیاد خیلی و زیاد ورزشی برنامههای که کردند ابراز پاسخگویان از درصد سرگرمی و مسابقات که کردند بیان پاسخگویان از درصد 32 میکنند تماشا اظهار پاسخگویان از درصد 15 فقط و میکنند تماشا زیاد خیلی و زیاد را میکنند. تماشا زیاد خیلی و زیاد طور به را مستند فیلمهای داشتند ملی رسانهی آموزشی برنامههای ب کم کم خیلی صورت به شكل به گويه 6 قالب در آموزشی برنامههای شده انجام آزمونهاي طي است. شده رتبهبندی زیاد خیلی و زیاد متوسط طور به را درآمدزایی آموزش پاسخگویان از درصد 18 که آمد دست به درصد 16 میکنند تماشا یا گوش تلویزیون و رادیو از زیاد خیلی و زیاد 146

29 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال و رادیو از زیاد خیلی و زیاد طور به را کارآفرینی آموزش که داشتند اظهار را و... کامپیوتر و زبان آموزش درصد 15 میکنند تماشا یا گوش تلویزیون 11 میکنند تماشا یا گوش تلویزیون و رادیو از زیاد خیلی و زیاد طور به خیلی و زیاد طور به را شغلی و کاریابی آموزش که داشتهاند اظهار درصد که کردند ابراز درصد 8 میکنند تماشا یا گوش تلویزیون و رادیو از زیاد رادیو از زیاد خیلی و زیاد طور به را مختلف امور در مشارکت و همکاری داشتند اظهار پاسخگویان از درصد 25 و میکنند تماشا یا گوش تلویزیون و از زیاد خیلی و زیاد طور به را و... خیاطی و نقاشی طراحی آموزش که میکنند. تماشا یا گوش تلویزیون و رادیو ملی رسانهی سازی آگاه برنامهی ج صورت به شده بندي رتبه شكل به گويه 4 قالب در اجتماعی روابط است. شده گرفته نظر در خیلی و زیاد متوسط کم کم خیلی طيفهاي برنامهی که داشتند اظهار پاسخگویان درصد 22 که شد معلوم آزمونها طي یا گوش زیاد خیلی و زیاد میزان به کاری و شغلی مهارتهای با آشنایی اب آشنایی برنامهی که کردند بیان پاسخگویان از درصد 18 میکنند تماشا میکنند تماشا یا گوش زیاد خیلی و زیاد میزان به جامعه اقتصادی وضعیت آموزشی مراکز با آشنایی برنامهی که کردند ابراز پاسخگویان از درصد 14 از درصد 38 میکنند تماشا یا گوش زیاد خیلی و زیاد میزان به فرهنگی و میزان به زندگی مهارتهای با آشنایی برنامهی که داشتند اظهار پاسخگویان میکنند. تماشا یا گوش زیاد خیلی و زیاد 147

30 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده د پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی در قالب 3 گويه به شكل رتبهبندي شده در طيفهاي خیلی کم کم متوسط زیاد و خیلی زیاد در نظر گرفته شده است. طي آزمونهاي انجام شده به دست آمد که 9 درصد پاسخگویان اظهار داشتند که تبلیغات اقتصادی بانکها مراکز اقتصادی کارخانجات تولیدی و...( به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند 7 درصد پاسخگویان بیان کردند که تبلیغات فرهنگی )معرفی فرهنگسراها و...( به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند و تنها 8 درصد از پاسخگویان ابراز کردند که تبلیغات آموزشی )معرفی دورههای آموزشی مراکز آموزشی و..( به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند. ه الگو سازی رسانهی ملی الگو سازی رسانهی ملی در قالب 4 گويه به شكل رتبهبندي شده در طيفهاي خیلی کم کم متوسط زیاد و خیلی زیاد در نظر گرفته شده است. آزمونها نشان داد 17 درصد پاسخگویان اظهار داشتند که برنامههای معرفی زنان نخبه و علمی را به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند 16 درصد از پاسخگویان بیان کردند که برنامههای معرفی زنان قهرمان و مدالآور ورزشی را به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند 23/1 درصد از پاسخگویان ابراز کردند که برنامههای معرفی زنان کارآفرین را به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند 18 درصد از پاسخگویان اظهار داشتند که برنامههای معرفی زنان موفق در عرصههای 148

31 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار کشاورزی و صنعتی و.. را به میزان زیاد و خیلی زیاد گوش یا تماشا میکنند یافتههای استنباطی فرضیهی اول: برنامههای آموزشی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار با توجه به نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فاصلهی اطمینان 95 درصد سطح معناداری آزمون برابر است با 0/00= sig که کمتر از 0/05 است آزمون معنادار بوده و بین برنامههای آموزشی رسانهی ملی با توانمند سازی زنان رابطهی معناداری وجود دارد. با توجه به قدر مطلق میزان ضریب همبستگی پیرسون که برابر است با 43 با افزایش برنامههای آموزشی رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته و بالعکس. نتایج حاصل از این آزمون در جدول شمارهی 1 نشان داده شده است فرضیهی دوم: پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار با توجه به نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فاصلهی اطمینان 95 درصد سطح معناداری آزمون برابر است با 0/00= sig که کمتر از 0/05 است آزمون معنادار بوده و بین پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی با توانمند سازی زنان رابطهی معناداری وجود دارد. با توجه به قدر مطلق میزان ضریب همبستگی پیرسون که برابر است با 0/56 با افزایش میزان استفاده از رسانههای جمعی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته و بالعکس. نتایج حاصل از این آزمون در جدول شمارهی 1 نشان داده شده است. 149

32 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده فرضیهی سوم: برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار با توجه به نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فاصله اطمینان 95 درصد سطح معناداری آزمون برابر است با 0/00= sig که کمتر از 0/05 است آزمون معنادار بوده و بین برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی با توانمند سازی زنان رابطهی معناداری وجود دارد. با توجه به قدر مطلق میزان ضریب همبستگی پیرسون که برابر است با 0/38 با افزایش برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش مییابد. نتایج حاصل از این آزمون در جدول شمارهی 1 نشان داده شده است فرضیهی چهارم: افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار با توجه به نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فاصله اطمینان 95 درصد سطح معناداری آزمون برابر است با 0/00= sig که کمتر از 0/05 است آزمون معنادار بوده و بین افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی با توانمند سازی زنان رابطهی معناداری وجود دارد. با توجه به قدر مطلق میزان ضریب همبستگی پیرسون که برابر است با 0/44 با افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش مییابد. نتایج حاصل از این آزمون در جدول شمارهی 1 نشان داده شده است. 150

33 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار فرضی هی پنجم: الگوس ازی رس انهی ملی و توانمند س ازی زنان سرپرست خانوار با توجه به نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فاصله اطمینان 95 درصد سطح معناداری آزمون برابر است با = 0/00 sig که کمتر از 0/05 است آزمون معنادار بوده و بین الگوسازی رسانهی ملی با توانمند سازی زنان رابطهی معناداری وجود دارد. با توجه به قدر مطلق میزان ضریب همبستگی پیرسون که برابر است با 0/38 با افزایش الگوسازی رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش مییابد. نتایج حاصل از این آزمون در جدول شمارهی 1 نشان داده شده است. جدول 1- نتایج آزمون رابطه بین سن افراد و توانمند سازی زنان متغیر مستقل متغیر وابسته توانمند سازی زنان 0/43 0/00 0/56 0/00 0/38 0/00 0/44 0/00 0/38 0/00 برنامههای آموزشی رسانهی ملی پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی برنامههای اوقات فراغت رسانه ملی افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی الگو سازی رسانهی ملی تعداد مشاهدات ضريبهمبستگي سطح معناداري ضريبهمبستگي سطح معناداري ضريبهمبستگي سطح معناداري ضريبهمبستگي سطح معناداري ضريبهمبستگي سطح معناداري

34 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده تحلیل رگرسیون در اين پژوهش براي تبيين و پيشبيني متغير وابسته از طريق متغيرهاي مستقل از روش رگرسيون چند متغيره استفاده شده است. روش استفاده شده در اين تحليل رگرسيوني روش گام به گام 1 بوده است. براي انجام دادن تحليل رگرسيوني در اين تحقيق متغيرهاي پیامهای تبلیغاتی برنامههای فراغتی الگوسازی رسانه برنامههای آموزشی رسانهی ملی برنامههای آگاه سازی درآمد هزینههای ماهیانه و سن به عنوان متغيرهاي مستقل و متغير توانمند سازی زنان سرپرست خانوار را به عنوان متغير وابسته وارد معادله رگرسيوني شد. نتايج به قرار زير است: شاخصهاي آماري براي متغيرهاي درون معادله مانند ضريب رگرسيون b براي نمرات خام و Beta براي نمرات استاندار شده و آزمون t را ميتوان در جدول شمارهی 4 مشاهده کرد. بر اساس نتایج به دست آمده ضریب تعیین محاسبه شده برابر است 0/42 = R 2 )همبستگی قوی است( که حاکی از آن است که متغیرهای مستقل به میزان 0/42 توانایی تبیین توانمند سازی زنان سرپرست خانوار را دارند. به عبارت دیگر متغیرهای دیگر 0/58 توانمندسازی زنان سرپرست خانوار را تبیین میکنند. همچنین ضريب همبستگي چند گانه 0/64 = R به دست آمده كه مبين اين است كه متغيرهاي مستقل به طور همزمان 0/64 با متغير وابسته يعني توانمند سازی زنان سرپرست خانوار همبستگي دارد كه نشان دهندهی همبستگي متوسط به باال بين متغيرهاست. همچنین با توجه به نتایج به 1-Stepwise Method 152

35 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار دست آمده از جدول آنوا میزان f به دست آمده برابر است با 59/15 و سطح معناداری برابر است با 0/00=.sig چون سطح معناداری از 0/05 کوچکتر است پس متغیرهای مستقل در متغیر وابسته مؤثرند. مدل جدول 2- میزان همبستگی و ضریب تعیین تحلیل رگرسیون ميزان همبستگي R ضريب تعيين R 2 تطبیق داده شده خطای استاندار برآورد 6/82 0/41 0/42 0/64 1 جدول 3- تحلیل واریانس چند متغیره توانمند سازی زنان سرپرست خانوار نسبت F منبع تغییرات مجموع مجذورات درجه آزادی میانگین مجذورات سطح معناداری 2753/04 3 رگرسیون 8259/13 0/00 59/15 باقیماندهها /41 46/54 کل /54 در جدول Coefficients آزمون t محاسبه شده نشان میدهد که ضریب b برای متغیرهای پیامهای تبلیغاتی با سطح معناداری Sig=0/00 برنامههای فراغتی با سطح معناداری sig=0/00 هزینههای ماهیانه با سطح معناداری sig=0/00 برنامهی آموزشی با سطح معناداری 0/03= sig در سطح 95 درصد اطمینان از لحاظ آماری معنادار است. 153

36 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده ضریب رگرسیون b برای متغیر پیامهای تبلیغاتی برابر است با 1/7 برای برنامههای فراغتی برابر است با 0/3 برای هزینههای ماهیانه برابر است با 0/3 برای برنامههای آموزشی برابر است با 2/1 بنابراین معادلهی پیشبینی خط برابر است با: )برنامههای آموزشی( + 2/1 )هزینههای ماهیانه( + 0/3 )برنامههای فراغتی( + 0/3 )پیامهای تبلیغاتی( 1/7 + Y=27/15 معادلهی خطی استاندارد شده برای مقایسهی متغیرها برابر است با: )برنامههای آموزشی( + 0/10 )هزینههای ماهیانه( + 0/22 )برنامههای فراغتی( + 0/24 )پیامهای تبلیغاتی( 0/50=Y چون بتای پیامهای تبلیغاتی بیشتر است پس تأثیر بیشتری را گذاشته است. جدول 4- آمارههای مربوط به متغیرهای مستقل مدل رگرسیونی متغيرهاي مستقل Beta )ضریب بتا( کمیت t سطح معناداری B 0/00 9/80 0/50 1/7 پیامهای تبلیغاتی 0/00 4/64 0/24 برنامههای فراغتی 0/3 0/00 4/00 0/22 هزینههای ماهیانه 0/3 0/03 2/09 0/10 2/1 برنامههای آموزشی متغیرهایی که از مدل نهایی خارج شدهاند نام متغیر Beta )ضریب بتا( Partial کمیت t سطح معناداری 0/09 1/69 0/10 0/09 الگوسازی رسانه 154

37 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار سطح معناداری کمیت t Beta )ضریب بتا( B متغيرهايمستقل 0/45 0/75 0/04 0/4 آگاه سازی رسانه 0/56 0/58 0/03 0/02 سن 0/08 1/73 0/11 0/08 درآمد بحث و نتیجهگیری زنان تقريبا نيمي از جمعيت هر جامعهاي را تشكيل ميدهند و در زندگي فردي خانوادگي و اجتماعي نقش تعيين كنندهاي دارند. توانمندسازی حلقهی اتصال زن و توسعهی فرآيندي است. توانمند سازي اشاره به اقشار محروم و گروههاي حاشيهاي دارد و مؤلفههايي نظير آموزش عدالت توزيع عادالنهی درآمد و امكانات و زمينه اين توزيع عادالنه زيرمجموعهی آن قرار ميگيرد. توانمندسازي زنان فرآيندي پوياست كه توانايي آنها را براي تغيير ساختارها و ايدئولوژيهايي كه آنها را در موقعيت فرودستي )وابستگي( نگه داشته است در بر ميگيرد. بايد توجه داشت كه بين زنان نيز توانمند سازي زنان سرپرست خانوار ضرورت و اهميتي دو چندان دارد. به ويژه آنكه در سالهاي اخير شمار زنان سرپرست خانوار رو به رشد بوده است. وضعيت بد اقتصادي موجب شده است كه هم زنان سرپرست خانوار و هم فرزندان آنها از آسيب پذيرترين اقشار جامعه باشند. براي سر و سامان دادن به وضعيت اين قشر كمك اصلي بايد در چارچوب توانمند سازي آنها انجام شود لذا هدف هرگونه برنامهاي كه زنان سرپرست خانوار در متن آن قرار ميگيرند بايد توانمند سازي آنها باشد و نه تنها كمكهاي 155

38 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده محدود مالي به آنها. توانمند سازی از جمله مهمترین متغیرهای تأثیرگذار در زندگی زنان سرپرست خانوار است که در دنیای پرشتاب و پرآسیب امروز جایگاه ویژهای دارد. همچنین توانمند سازی کلیدیترین شاخص اندازهگیری وضعیت زندگی زنان بوده و بیشتر زنان و به ویژه زنان سرپرست خانوار که با بسیاری از مسائل و مشکالت پیچیده در دنیای امروز مواجهاند بدان نیازمندند. در ایران بنا بر آمارهای موجود تعداد زنان سرپرست خانوار روندی افزایشی داشته و درصد بسیاری از جمعیت زنان را تشکیل دادهاند. ضمن اینکه این بخش از زنان جامعه از مشکالت و آسیبهایی رنج میبرند که سایر زنان چنین وضعیتی ندارند. مشکالتی چون فقدان درآمد یا درآمد پایین نداشتن شغل مناسب نداشتن مسکن نداشتن تحصیالت که همهی این مشکالت آنها را از دسترسی به فرصتهای مناسب جامعه محروم کرده و موجب بروز مشکالت اجتماعی و فرهنگی دیگر برای آنها شده است. همچنین پایین بودن سطح سواد و تجربهی کاری فقدان تخصص و مهارت موجبات گرایش زنان سرپرست خانوار به سوی شغلهای پست و کم درآمد در رقابت با مردان را فراهم کرده است. همچنین مسئولیت تربیت و مراقبت و نگهداری فرزندان و ادارهی امور منزل موجب شده که این گروه از زنان امکان دسترسی به تخصصها و آگاهیهای سطح باال را نداشته باشند. با لحاظ شرایط فوق برای زنان سرپرست خانوار معلوم شد که محدودیت و موانع اشتغال و فعالیت اقتصادی برای زنان سرپرست خانوار به مراتب سختتر از زنان شوهردار و خانهدار است. بنا بر وجود چنین مشکالتی 156

39 خانوار سرپرست زنان توانمندسازی و ملی رسانه 1393 پاییز / 65 شماره / هفدهم سال و مادری نقش ایفای برای آنها توان از که خانوار سرپرست زنان برای کرده متزلزل را موقعیتشان و کاسته زیادی حدود تا همزمان طور به پدری مناسبی و درخور اقدامات آنها سازی توانمند برای که است الزم است ظرفیت و توان از استفاده راهکارها و اقدامات این جملهی از شود انجام فناوریهای و جهانی توسعهی پرشتاب روند به توجه با است. ملی رسانهی هر که ملی رسانهی خصوص به رسانه مهم و تأثیرگذار نقش و ارتباطی خود کارکردهای اساس بر و میکند پیدا بدیعتری و تازهتر جلوهی روزه دارد عهده بر بشری تمدن و فرهنگ تحول و پیشرفت در خطیری رسالت افکار دهی شکل در را تلویزیون نقش میتوان دشواری به میان این در رسانهها کننده تعیین نقش به توجه با واقع در گرفت. نادیده مردم عمومی واقعیتهای و هنجاری شناختی چارچوبهای در آنها گذاری اثر بر میتوان جهت در آن کارکردهای طریق از ملی رسانهی تأثیر همچنین و اجتماعی رسانهها تأثیر دربارهی برلسون برد. پی خانوار سرپرست زنان سازی توانمند روانی تأثیرات این دارند. گوناگونی و وسیع اثرات»رسانهها نویسد: می و مهارتها اندیشهها عقاید بر که هستند فرهنگی و اقتصادی سیاسی رد اصلی عوامل جمله از رسانهها بینندگان و مخاطبان میگذارد. اثر سلیقهها در میالدی 1920 دههی اوایل از گوناگون محققان هستند. رسانهها تحقیق گوناگون دورههای در و گفتهاند سخن مردم در رسانهها تأثیرات خصوص همچنین کردهاند. ارائه رسانهها تأثیرات دربارهی را متنوعی دیدگاههای تبلیغاتی سرگرمی و تفریحی آموزشی چون مهمی کارکردهای رسانهها 157

40 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده مهارت افزایی و کارآفرینی دارند که این کارکردها با موضوع توانمند سازی زنان سرپرست خانوار مرتبط است. پژوهش حاضر درصدد بود رابطهی بین برنامههای رسانهی ملی با توانمند سازی زنان سرپرست خانوار را نشان دهد که برخی از مهمترین نتایج به دست آمده عبارتاند از: 47 درصد از پاسخگویان که بیشترین آنها را تشکیل میدادند در گروه سال قرار داشتند. 65 درصد از پاسخگویان تحصیالت زیر دیپلم و 57 درصد از پاسخگویان غیر شاغل بودند که وضعیت بغرنج و ناگوار این گروه از زنان را نشان میدهد. همچنین نتایج مربوط به رابطهی بین متغیرها نشان داد که بین برنامههای آموزشی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطهای معنادار بوده به گونهای که با افزایش برنامههای آموزشی رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته است. آزمون رابطه بین پیامهای تبلیغاتی رسانهی ملی با توانمند سازی زنان نشان داد که آزمون معنادار بوده و بین این دو متغیر رابطهی معناداری وجود داشته است. بر این اساس هر چه زنان بیشتر پیامهای تبلیغاتی را میبینند یا میشنوند نگرششان نسبت به اینکه این برنامهها در توانمند سازی آنها تأثیر میگذارد بیشتر است. همچنین برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطهی معناداری با یکدیگر داشتند و بر اساس آن با افزایش برنامههای اوقات فراغت رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته است. رابطه بین افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطهای معناداری بوده است و طی آن 158

41 رسانه ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با افزایش آگاهی از طریق رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته است. الگوسازی رسانهی ملی و توانمند سازی زنان سرپرست خانوار نیز رابطهی معناداری با یکدیگر داشتند و نتیجه این بود که با افزایش الگوسازی رسانهی ملی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار افزایش یافته است. در مجموع میتوان گفت که تمامی فرضیههای تحقیق مقبول واقع شده و متغیرهای مستقل تحقیق با متغیر وابسته یعنی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار رابطهی معناداری داشتند. پس میتوان این نتیجهی کلیدی را بیان کرد که رسانهی ملی در صورت ایفای نقش اساسی خود میتواند زمینهی الزم را برای توانمند سازی زنان سرپرست خانوار فراهم کند. 159

42 فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده منابع ½½ابوت پامال و کلر واالس جامعهشناسي زنان ترجمهی منيژه نجم عراقي تهران ني. ½½پورگيو فريده 1379.»بررسي توانمندسازي زنان در ايران با تأكيد بر رسانهها و كتابهاي درسي«مركز امور زنان رياست جمهوري اولين همايش توانمندسازي زنان. ½½تانکارد جیمز و ورنر سوروین نظریههای ارتباطات ترجمهی علیرضا دهقان تهران دانشگاه تهران. ½½جغتایی محمد تقی و همکاران سیاست اجتماعی تهران دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. ½½رجب الریجانی مهسا. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر توانمند سازی زنان روستایی )پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه الزهراء( )1390(. ½½سازمان بهزیستی کشور سالنامه آماری. ½½شادي طلب ژاله و علیرضا گرایی نژاد.»فقر زنان سرپرست خانوار«پژوهش زنان دور 2 ش 1 )1383(. ½½شهرداری تهران سالنامه آماری شهرداری تهران. ½½صندوق كودكان سازمان ملل متحد نقش زنان در توسعه تهران روشنگران. ½½طباطبایی شهناز و سیمین حسینیان.»توانمند سازی زنان سرپرست خانوار از طریق مشاوره گروهی آگاه سازی و کارآفرینی«خانواده پژوهی )1384(. ½½علیخواه فردین و مریم نجیبی ربیعی.»زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری«. رفاه اجتماعي سال 6 ش ۲۲ )1385(. ½½غفاري غالمرضا 1387.»زنان و توسعه اجتماعي«حقوق زنان ش 10 )1385(. ½½غفاري غالمرضا و دیگران.»مروری بر شاخصهای توانمند سازی زنان«دومین همایش توانمند سازی زنان و توان افزایی زنان سرپرست خانوار اداره کل امور بانوان شهرداری تهران )1388(. 160